Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ
ΤΗΣ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ

Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης έχει στόχο να ανακινήσει τον δημόσιο διάλογο, τον αναστοχασμό και τη δράση — συλλογική και ατομική — γύρω από την ευρύτερη προβληματική της περιβαλλοντικής συνείδησης στο νησί της Τήνου. Στον πυρήνα του πρότζεκτ βρίσκονται ζητήματα περιβαλλοντικής κρίσης, περιβαλλοντικής διαχείρισης, περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, βιωσιμότητας, ατομικής και κοινοτικής περιβαλλοντικής εγρήγορσης. Πιο συγκεκριμένα, το πρότζεκτ έχει δύο προθετικά ανύσματα τα οποία υλοποιούνται μέσω ισάριθμων αξόνων δράσης.

α) Η πρώτη πρόθεση αφορά την ανάδυση της εγρήγορσης και τον αναστοχασμό γύρω από το περιβάλλον σε όλες του τις — συχνά παράδοξες — εκφάνσεις. Ο άξονας δράσης εδώ είναι τα εικαστικά. Προσκαλώντας εικαστικούς καλλιτέχνες να στοχαστούν και να παρουσιάσουν νέα έργα στο νησί αναζητούμε τρόπους να ανακινήσουμε νέα νοήματα γύρω από το περιβάλλον.

β) Η δεύτερη πρόθεση αφορά, αφενός την εκπαίδευση και καλλιέργεια της συνείδησης για τις επιπτώσεις της καθημερινής ζωής μας ζωής στο περιβάλλον, αφετέρου τη βιωματική γνώση των παιδιών για το περιβάλλον. Ο άξονας δράσης εδώ είναι τα βιωματικά εργαστήρια, παίρνοντας αφορμή από το βραβευμένο βιβλίο: Πώς φτιάχνεται ένα παιδικό βιβλίο και οι συνέπειες για το περιβάλλον μας (Ροδούλα Παππά και Κώστας Μακρόπουλος, Εκδόσεις Νεφέλη, 2019). Χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα το ίδιο το βιβλίο ως αντικείμενο τα παιδιά θα αντιληφθούν την έκταση και τη διασυνδεσιμότητα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας και θα αναζητήσουν πρακτικούς τρόπους αντίδρασης.

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης

Επιμέλεια: Χριστόφορος Μαρίνος και Χρήστος Χρυσόπουλος
Ιερό Προσκύνημα της Ιεράς Καρδίας του Ιησού, Εξώμβουργο

Η εικαστική έκθεση Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης εξετάζει το φλέγον θέμα της κλιματικής αλλαγής και τις επιπτώσεις της στον πλανήτη Γη, ο οποίος τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε κατάσταση βρασμού. Αναπάντεχα καταστροφικά φαινόμενα, όπως ισχυροί καύσωνες και έντονες βροχοπτώσεις, συμβάντα ρύπανσης σε μεγάλη κλίμακα, δημιουργούν ένα αίσθημα αυξανόμενης επισφάλειας καθιστώντας την καθημερινότητά μας ολοένα και πιο δύσκολη. Μέσα σε αυτό το ιδιαίτερα δυσχερές κλίμα οι καλλιτέχνες — ανέκαθεν πρωτοπόροι στην αλληλεγγύη και στην κοινωνική ευαισθησία — καλούνται να επινοήσουν λύσεις ή έστω να επιστήσουν την προσοχή μας στις κρίσεις που συνδέονται με την Ανθρωπόκαινο εποχή. Πιο συγκεκριμένα, οι σύγχρονοι καλλιτέχνες προτείνουν μοντέλα εναλλακτικής διαβίωσης και κατανάλωσης μέσω της ευφάνταστης χρήσης και ανακύκλωσης υλικών.

Η έκθεση περιλαμβάνει γλυπτικές, φωτογραφικές και ηχητικές εγκαταστάσεις, καθώς και μια σειρά περφόρμανς, οι οποίες παρουσιάζονται στον αύλειο χώρο του Ιερού Προσκυνήματος της Ιεράς Καρδίας του Ιησού. Τα περισσότερα έργα είναι ειδικά φτιαγμένα για την έκθεση. Πολλοί από τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες έχουν σχέση με το νησί και είναι ήδη εξοικειωμένοι με την τοπογραφία της Τήνου, ενώ έχουν ξαναεκθέσει έργα τους σε διάφορα πρότζεκτ που έχουν πραγματοποιηθεί εκεί την τελευταία δεκαετία. Ανάμεσά τους και δύο καλλιτέχνες, ο Βαλέριος Καλούτσης και ο Λεωνίδας Τσιριγκούλης, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί με περιβαλλοντικά θέματα ήδη από τη δεκαετία του ’70.

ΒΙΩΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

Συντονισμός: Περικλής Δουβίτσας
Τηνιακό Εργαστήριο Βιβλίου, στη χώρα της Τήνου

Τα βιωματικά εργαστήρια για παιδιά έχουν ως αφετηρία και βάση το βιβλίο. Πώς φτιάχνεται ένα παιδικό βιβλίο και οι συνέπειες για το περιβάλλον μας της Ροδούλας Παππά σε εικονογράφηση του Κώστα Μαρκόπουλου. Δάσος, νερό, κοπή δέντρων, πολτοποίηση κορμών, παραγωγή χαρτοπολτού και λεύκανσή του, χημικές ουσίες επεξεργασίας, μελάνια, τυπογραφείο, συγγραφέας και ιδέα, χειρόγραφο, έκδοση, εικονογράφος, υπεύθυνος σχεδιασμού, σελιδοποίηση, στοιχειοθεσία, βιβλιοδετείο είναι μερικές μόνο από τις γνωστικές έννοιες που επεξηγούνται στο βιβλίο, παράλληλα με την παγκόσμια διάσταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Το βιβλίο αποτελεί παραδειγματικό αντικείμενο για να προσεγγίσουν τα παιδιά και οι έφηβοι την περιβαλλοντική συνείδηση, μιας και αποτελεί τον αρχετυπικό φορέα της γνώσης, αποτελεί καθημερινό οικείο αντικείμενο για τους μαθητές, συνδέεται με την κοινωνικό τους χώρο στο σχολείο, και το σπίτι, η ανάγνωση διαπερνά το όριο του συλλογικού/ατομικού, ενώ το βιβλίο έχει σημαντικό περιβαλλοντικό ίχνος. Όχι μόνο τα ζητήματα της παραγωγής και διακίνησης του βιβλίου θα τεθούν στα εργαστήρια ως παράδειγμα περιβαλλοντικής γνώσης, αλλά θα εξεταστούν και οι δυνατότητες αντίδρασης. Αλλαγές στην καταναλωτική μας συμπεριφορά: ανακύκλωση, επανάχρηση, δανεισμός, δωρεά, ανταλλαγή, βιβλιοθήκες κ.λπ. Δράσεις περιβαλλοντικής αναπλήρωσης: λ.χ. φύτευση δέντρων. Η αναζήτηση άλλων υλικών και μεθόδων, υπεύθυνο εμπόριο κ.λπ. Όλα ετούτα εξετάζονται με αφορμή το βιβλίο αλλά επεκτείνονται και πέρα από αυτό.

Τα εργαστήρια είναι βιωματικού χαρακτήρα, τα παιδιά γνωρίζουν πρακτικά τις διαδικασίες παραγωγής ενός βιβλίου, δουλεύουν πάνω στην ανακύκλωση χαρτιού, την παραγωγή νέου χαρτιού, την χρήση άλλων οργανικών υλικών, την επανάχρηση των βιβλίων, τη δημιουργία ενός δικού τους βιβλίου χρησιμοποιώντας υπολείμματα και απορρίμματα της δικής τους ατομικής ζωής, τη δημιουργία μελανιών από οργανικά υλικά και την εκτύπωση με σφραγίδες φυσικής προέλευσης … κ.ά. Τα εργαστήρια υλοποιούνται με την εποπτεία και επιμέλεια του «Τυπογραφικού εργαστηρίου» των Εκδόσεων Νεφέλη στην πόλη της Τήνου.

Συντελεστές εργαστηρίων: Μάγια Μύριαμ Παπαγεωργίου (θεατροπαιδαγωγός, μουσικοπαιδαγωγός), Γόνη Λούκα (θεατροπαιδαγωγός, εμψυχώτρια), Κώστας Μαρκόπουλος (εικονογράφος, δάσκαλος στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση).

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Θερμές ευχαριστίες σε όλους όσοι με τη συνεργασία τους συνέβαλαν καθ’ οποιονδήποτε τρόπο στην παραγωγή της δράσης και της συνοδευτικής έκδοσης.

Ιδιαιτέρως επιθυμούμε να ευχαριστήσουμε τον Σεβασμιότατο Ιωσήφ Πρίντεζη, Αρχιεπίσκοπο Νάξου-Τήνου-Άνδρου-Μυκόνου, καθώς και τον Υπεύθυνο του Ιερού Προσκυνήματος της Ιεράς Καρδίας του Ιησού, πατέρα Ιωσήφ Rossi, για την υποστήριξη και την αρωγή τους.

Η παραγωγή Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός 2023» του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.